Freedom House'un Siyasal Haklar ve Sivil Özgürlükler İçin Kont­rol Listesi

 

Yaşadığınız devleti düşünerek 1-7 arası puan veriniz. (1) en yüksek puandır her şeyin yolunda olduğunu gösterir. 

Siyasal Haklar

1. Devlet başkanı ve/veya hükümet başkanı ya da öteki üst düzey yetki­liler özgür ve adil seçimlerle seçiliyor mu?

2. Yasama organı temsilciliği seçimleri özgür ve adil mi?

3. Adil seçim yasalan, eşit kampanya yapma fırsatları, adil oylama ve oy pusulalarının dürüst sayımı var mı?

4. Seçmenler, özgürce seçilmiş temsilcilerine gerçek bir güç sağlayabili­yorlar mı?

 5. İnsanlar, tercihlerine göre farklı siyasi partilerde ya da rekabet halin­deki diğer siyasi gruplarda örgütlenme hakkına sahipler mi ve sistem rekabet halindeki bu siyasi parti ve grupların iniş çıkışlarına açık mı?

6. Dikkate değer bir muhalefet oyu, de facto muhalefet gücü ve muhalefe­tin seçimlerle desteğini artırması ya da güç kazanması için gerçekçi bir olasılık var mı?

7. İnsanlar ordu, dış güçler, totaliter partiler, dinsel hiyerarşiler, ekono­mik oligarşiler ya da başka bir güçlü grubun tahakkümünden azade­ler mi?

8. Kültürel, etnik, dinsel azınlıklar ve de öteki azınlık gruplar, makul öl­çüde kendi kaderlerini tayin etme hakkına öz-yönetime, özerkliğe ya da karar alma sürecine gayriresmi bir konsensüs yoluyla katılma ola­nağına sahipler mi?

9. (İhtiyari) Sistem, partilerin ya da seçim süreçlerinin olmadığı gelenek­sel monarşilerde halkla istişareye olanak sağlıyor mu, politikanın tar­tışılmasını teşvik ediyor mu ve yöneticiye dilekçe verme hakkı tanıyor mu?

10. (İhtiyari) Hükümet ya da işgalci güç bir kültürü yok etmek ya da si­yasi dengeyi başka bir grup lehinde bozmak için bir ülkenin ya da bölgenin etnik kompozisyonunu kasıtlı olarak değiştiriyor mu?

 

Sivil Özgürlükler

1. Toplanma, gösteri yapma ve açık kamusal tartışma yapma özgürlüğü var mı?

2. Siyasi partiler, sivil örgütler, belli bir amaca özel oluşturulmuş gruplar ve benzerleri de dahil olmak üzere siyasi örgütlenme ya da yan siyasi örgütlenme özgürlüğü var mı?

3. Özgür sendikalar, köylü örgütleri ya da muadilleri ve de etkili toplu sözleşme var mı? Özgür mesleki örgütler ve de başka özel örgütler var mı?

4. Bağımsız bir yargı var mı?

5. Sivil ve cezai meselelerde hukukun üstünlüğü ilkesi geçerli mi? Ka­nun önünde herkes eşit mi? Polis doğrudan sivil denetimin altında mı?

6. Sistemi destekleyen ya da sisteme muhalif gruplar tarafından gerçek­leştirilen politik terör, haksız tutukluluk, sürgün ya da işkenceden ko­ruma var mı? Savaş ve ayaklanmadan uzak kalınabiliyor mu?

7. Devletin aşın kayıtsızlığından ve yolsuzluğundan uzak kalınabiliyor mu?

8. Açık ve özgür özel tartışma ortamı var mı?

9. Kişisel özerklik var mı? Devlet seyahat etmeyi, mesken seçimini ya da iş seçimini kontrol ediyor mu? Endoktrinasyondan* ve devlete aşırı bağımlılıktan uzak kalınabiliyor mu?

10. Mülkiyet hakları güvence altında mı? Yurttaşlar özel iş kurma hakkı­na sahipler mi? Özel iş faaliyeti hükümet yetkililerinden, güvenlik güçlerinden ya da örgütlü suçlardan fazlasıyla etkileniyor mu?

11. Toplumsal cinsiyet eşitliği, evlenilecek kişinin ve aile büyüklüğünün seçimi de dahil olmak üzere kişisel toplumsal özgürlükler var mı?

12. Toprak sahiplerinin, işverenlerin, sendika liderlerinin, bürokratların sömürüsünden; toprak sahiplerine, işverenlere, sendika liderlerine, bürokratlara bağımlıktan ya da meşru ekonomik kazanımların pay­laşılmasının önündeki diğer engellerden uzak kalabilmek dahil, fırsat eşitliği var mı?

*Herhangi bir görüşü, ilkeyi ya da politikayı telkin etmek, zorla kabul ettir­mek. (ç.n.)

 

•        Demokrasi, CHARLES TILLY, Phoenix, 2014/2. s 15-16

•                           (Karabtycky' den uyarlanmıştır. 2000: 583-585).