Meclisin Kapanması 1878

Serbest bir seçimle meclise gelmemiş olsalar bile halkı temsil ettiklerine inanan mebuslar, ülkenin gündemindeki ve tüm ülke halkını ilgilendiren Osmanlı-Rus savaşını yakından izlemişler, zaman zaman meclis gündemine getirmekten çekinmemişlerdir. Osmanlı ordusunun sürekli yıpranmasından, Rusların İstanbul’a doğru ilerlemesinden endişe duymuşlar, yönetimin buna bir çare bulmasını istemişlerdir.

Padişah ise çözümü Meclis-i Mebusan’ın dışında aramayı tercih etmiştir.

Meclis-i Mebusan 1908 (II. Abdülhamid locada)

Yıldız Sarayı’nda eski, yeni hükümet üyelerinden, Âyân ve Mebusan Meclisi başkanlarından, bu meclislerden seçilen ikişer üyeden, ulema ve komutanlardan 43 kişinin toplandığı özel bir meclis oluşturulmuştur. Bu sırada bir İngiliz filosu da İstanbul’a gelmiştir. İşte bu karışık ortamda toplanan mecliste sadrazam, Osmanlı İmparatorluğu’nun örs ile çekiç, yani İngilizlerle Ruslar arasında kalmış olduğunu belirterek, "alınmış kararları" kabul edip etmediklerini sormuştur. Meclise katılanların çoğu sadrazamı onaylarken, Meclis-i Mebusan temsilcisi olarak bu toplantıya katılan Ahmet Efendi ayağa kalkarak:

"Siz bizim fikrimizi pek geç soruyorsunuz. Felaketin önünü almak mümkün olduğu zaman bize suret-i ciddiyede [ciddi şekilde] müracaat etmeliydiniz. Meclis-i Mebusan kendi malumatı haricinde olarak husulüne sebebiyet verilen bir halden [bilgisi dışında ortaya çıkan bir durumdan] dolayı mesuliyeti asla kabul etmez […]" diyerek padişahı doğrudan eleştiren bir konuşma yapmıştır […] Bunun üzerine padişah Said Paşa’ya, "şu herife bir cevap ver; heyet işitsin" […] demiş ve daha sonra da "Ceddim Sultan Mahmut’un yolunu takip edeceğim" diyerek meclisi terk etmiştir.

14 Şubat 1878’de hükümet […] Kanun-ı Esasi’nin, Meclis-i Umumi’nin zamanından önce açılıp kapatılması, çalışma süresinin uzatılması konusunda padişaha yetki verdiğini belirterek, Meclis-i Umumi’nin geçici olarak kapatılmasını padişaha önermiştir.

Bu öneriye uygun olarak padişah bir irade-i seniyye imzalayarak Meclis-i Mebusan’a göndermiştir.

İhsan Güneş, Türk Parlamento Tarihi. Meşrutiyete Geçiş Süreci:

I. ve II. Meşrutiyet, cilt I (Ankara, 1995).